Τετάρτη 1 Φεβρουαρίου 2012

Ολα έρχονται στο φως



Θηρεύοντας τον ...τύπο       Της Κατερινας Σχινα 
 
 
Jonathan Safran Foer
Ολα έρχονται στο φως
μετ. Μυρσίνη Γκανά
εκδ. Μελάνι, σελ. 442
Δυσκολεύεται κανείς να πιστέψει πως ένα τόσο πυκνό, συγκινητικό και βαθύ βιβλίο βγήκε από την πένα ενός νεαρού μόλις 24 ετών – αν και μονάχα ένας τόσο νέος συγγραφέας θα μπορούσε να μπολιάσει τη θλίψη με τόσο ιλαρό χιούμορ και τη διάχυτη αίσθηση της τραγωδίας με τόση ομορφιά. Ωριμος και συνάμα ανάλαφρος, ικανός να συνδυάζει νεανική σπιρτάδα με ενήλικη ειρωνεία, στοχαστική ματιά και συγκινητική διορατικότητα, κατασκευαστική ευφυΐα και υφολογικό δαιμόνιο, ο Τζόναθαν Σάφραν Φόερ αποτυπώνει, σ’ αυτό το πρώτο του μυθιστόρημα, ένα ταξίδι σε αναζήτηση του παρελθόντος και των κρυφών νοημάτων του, μια φιλία που αναπτύσσεται σε πείσμα των γλωσσικών και πολιτισμικών χασμάτων, την αγάπη, σε όλες της τις μορφές, και «τη μονιμότητα της αλήθειας» της.
Ο συγγραφέας δίνει στον ήρωα του βιβλίου του το όνομά του, όπως έχουν κάνει τόσοι και τόσοι δημιουργοί πριν απ’ αυτόν, τον προικίζει όμως με μια καταγωγή οδυνηρή κι ένα μυστικό τόσο βαρύ που καταντάει ανείπωτο. Ονομάζεται, λοιπόν, κι αυτός Τζόναθαν Σάφραν Φόερ, είναι κι αυτός πολύ νέος, και ταξιδεύει στην Ουκρανία σε αναζήτηση της Ογκουστίν, της γυναίκας που έσωσε κάποτε τη ζωή του παππού του από τους ναζί, και του προγονικού χωριού του, του αφανούς, λησμονημένου Τράχιμπροντ. Τον αναλαμβάνει, στον ρόλο του οδηγού και δραγουμάνου αρχικά, του φίλου και alter ego αργότερα, ο Αλεξ Πέρτσοφ, ένας ομήλικός του ουκρανικής καταγωγής, λάτρης της αμερικανικής ποπ κουλτούρας και γλώσσας – αν και τα αγγλικά του, καθώς μοιάζουν συντεθειμένα από λεξικογραφικά λήμματα, πάσχουν εμφανώς από ακυριολεξία και άτοπη λογιοσύνη. Μαζί τους, ένας «τυφλός» παππούς και μια «διαταραγμένη» σκύλα–οδηγός? μπροστά τους η ιστορία, η ζωή, η αξεδιάλυτη μοίρα των ανθρώπων, η εναλλαξιμότητα των πεπρωμένων, η φρίκη και η ομορφιά που θα τις ψηλαφίσουν διστακτικά, έμφορτοι από δέος, ώς την τρομερή αποκάλυψη του τέλους.
Τρία είναι τα αφηγηματικά νήματα που συνυφαίνονται αριστοτεχνικά σε τούτο το βιβλίο: στο ένα, ο Αλεξ περιγράφει το ταξίδι τους στην Ουκρανία, χρησιμοποιώντας τα αυτοσχέδια, άλλοτε εφευρετικά, άλλοτε κωμικά, άλλοτε αλλόκοτα αγγλικά του? στο δεύτερο ανασυστήνονται μαγικορεαλιστικά επεισόδια από τη ζωή των Εβραίων του Τράχιμπροντ υπό τη μορφή ενός μυθιστορήματος που γράφει ο Τζόναθαν Σάφραν Φόερ, ο κεντρικός ήρωας του βιβλίου? το τρίτο, τέλος, είναι οι επιστολές που απευθύνει ο Αλεξ στον Τζόναθαν, ο οποίος έχει πια επιστρέψει στην Αμερική, επιστολές στις οποίες σχολιάζει το «εν προόδω» μυθιστόρημα του Φόερ που ο συγγραφέας του αποστέλλει τμηματικά, ενώ ταυτόχρονα ζητάει συμβουλές για τα δικά του γραπτά. Η δεξιότητα του πραγματικού συγγραφέα (και όχι του συνονόματου μυθιστορηματικού ήρωα), ωστόσο, δεν έγκειται μόνο στο περίτεχνο μπλέξιμο των αφηγηματικών μίτων, αλλά και στους μηχανισμούς της αποπλάνησης του αναγνώστη τους οποίους ενεργοποιεί, καθώς η αφήγηση μοιάζει να συντίθεται, να διορθώνεται και να ανασκευάζεται καθώς τη διαβάζουμε. Γιατί δεν πρέπει να φανταστούμε μια μεταμοντέρνα κατασκευή, αυτάρεσκη μέσα στην αρτιότητά της, ναρκισσιστική και περίκλειστη. Ανάμεσα στο θρύλο και στη ρεαλιστική ωμότητα, τη μαγεία και τον ζόφο, το πιθανό και το αδιανόητο, το μυθιστόρημα του Φόερ απευθύνεται – κι αυτή είναι η μεγαλύτερη χάρη του. Χωρίς να επιδιώκει την πολυπλοκότητα per se, ο συγγραφέας δένει σφιχτά τον αναγνώστη στην τριπλόκαμη κλωστή της ανέμης του από την πρώτη ώς την τελευταία σελίδα.
Κι εδώ αξίζει ιδιαίτερη μνεία στη μεταφραστική δουλειά της Μυρσίνης Γκανά, που με εφευρετικότητα και κέφι ανταποκρίθηκε στο πιο ξεχωριστό στοιχείο αυτού του μυθιστορήματος και κύρια πηγή της σαγήνης του – τη γλώσσα. Μια γλώσσα που, καθώς έγραψε η κριτικός Φρανσίν Πρόουζ, «είχε να κατακουρελιαστεί και να ενεργοποιηθεί με τέτοια εξυπνάδα και μπρίο από την εποχή που ο Αντονι Μπέρζες έγραψε το “Κουρδιστό πορτοκάλι”».

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου