Παρασκευή 16 Αυγούστου 2013

Μια πόλη μέσα από τη λογοτεχνία...

ΜΑΣΣΑΛΙΑ
(απόσπασμα από το μυθιστόρημα "Το μαύρο τραγούδι της Μασσαλίας" του Ζαν Κλωντ Ιζζό, γιατί μια πόλη είναι όπως μια γυναίκα, ή και το αντίστροφο)

"...Δεν είναι πόλη για τουρίστες η Μασσαλία. Δεν έχει κάτι να δεις. Δεν μπορείς να φωτογραφίσεις την ομορφιά της. Απλά, τη μοιράζεσαι. Σ΄ αυτά εδώ τα μέρη πρέπει να είσαι οπαδός. Να σε πιάνει το πάθος. Να είσαι υπέρ, να είσαι κατά. Να είσαι. Βίαια. Τότε μόνο σου προσφέρονται να δεις όσα είναι να δεις. Αλλά τότε, ο ταγμένος χρόνος έχει περάσει, είναι αργά, και βρίσκεσαι πια στην καρδιά του δράματος. Ενός δράματος αρχαίου με ήρωα το θάνατο. Στη Μασσαλία πρέπει να ξέρεις να μάχεσαι ακόμα και για να χάνεις..."



Δευτέρα 25 Μαρτίου 2013

Φρανσέσκα Γούντμαν

Το ανθρώπινο σώμα μέσα από τη φωτογραφική ματιά της σουρρεαλίστριας Φρανσέσκα Γούντμαν:









Το πρόσωπο του ουρανού - Δ.ΚΟΛΛΙΑΚΟΥ


Ένα από τα βιβλία που εντόπισα ξεφυλλίζοντας την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ της Κυριακής από παρουσίαση της Τιτίκας Δημητρούλια είναι "Το πρόσωπο του ουρανού" από την
ΔΗΜΗΤΡΑ ΚΟΛΛΙΑΚΟΥ:



Είναι ίσως ένα από τα δώρα της κρίσης τα ωραία κείμενα. Και η Δήμητρα Κολλιάκου, που από το «Μαγείο» ήδη (2001) υποσχόταν πολλά, μας χαρίζει σήμερα ένα μυθιστόρημα του 21ου αιώνα και της κρίσης, ευρωπαϊκό, οικουμενικό και αυτονόητα ελληνικό, που μιλάει για το παρόν αφήνοντας ανοιχτά όλα τα ερωτήματα για τη φύση του ανθρώπου, τον εγκόσμιο χρόνο του και τη σχέση του με τους άλλους γενικά και με τους πιο δικούς του ανθρώπους ειδικότερα.
Η Ελληνίδα Νεφέλη, με το συννεφένιο όνομα που μόνο με τα σύννεφα δεν ασχολείται και ας είναι μες στο σπίτι αυτή το «σύννεφο με τα παντελόνια», ζει στο συννεφιασμένο Νιούκαστλ, μαζί με τον άντρα της Σαμ και τον δεκάχρονο γιο τους Νίκολας, διδάσκοντας Νέα Ελληνικά, ως επί το πλείστον σε επίδοξες ηλικιωμένες τουρίστριες. Ο Σαμ έχει μόλις απολυθεί από το πανεπιστήμιο, πηγαίνει να δουλέψει στη Βαρκελώνη, ενώ εκείνη με το παιδί μετακομίζουν και μένουν πίσω. Η ζωή της Νεφέλης με τις νεφελώδεις ερμηνείες και αποτιμήσεις, ένα κλειδαμπάρωμα: τρέμοντας διαρκώς μήπως μοιάσει στη μητέρα της, δεν επικοινωνεί με κανέναν, ούτε με τον ίδιο της τον εαυτό ούτε καν με τον γιο της, που βρίσκει καταφύγιο στον Χάρι Πότερ και την καινούργια ηλικιωμένη γειτόνισσά τους, τη Μάριον, η οποία ασχολείται με τα σύννεφα και τα φωτογραφίζει και ο πατέρας της πολέμησε κάποτε στην Κρήτη. Ο Σαμ πάλι ζει στην πραγματικότητα μισή ώρα μακριά τους, σε μια τρύπα, δουλεύοντας ως παρτ τάιμ ταχυδρόμος και γράφοντας μια αλληγορική αφήγηση με πρωταγωνιστές τον Χάρι και τον Ρον!
Μια Αγγλία όπου τα πανεπιστήμια γίνονται εταιρείες και το κράτος κάνει «οικονομία δυνάμεων», «ψαλιδίζοντας» όσους περισσεύουν, όπως έκανε πάντα, ακόμη και στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ενας μεταθατσερισμός που επιμένει στην άρνηση της κοινωνίας, η οποία επιτρέπει και την έργω κατάλυσή της, όχι μόνο πια στην Αγγλία αλλά και ολόκληρη την Ευρώπη, όπου πλανάται σαν Στούκας η γερμανική απειλή. Μια Ελλάδα που οι κάτοικοί της ήξεραν ανέκαθεν ότι μόνο η ευχή «να περνάς καλά» έχει νόημα, γιατί στον τόπο όπου ζουν «όλα τ’ άλλα είναι αδύνατοι στόχοι, ανέφικτα όνειρα, σπατάλη ενέργειας για προσπάθειες χαμένες από χέρι». Η συνάντηση του Νότου και της Δύσης σε έναν γάμο και στο πρόσωπο ενός παιδιού. Το εκδοτικό σύστημα, η δημιουργική γραφή, η ακαδημαϊκή κριτική και η σύγχρονη δημιουργία μέσα από τη συγγραφή ενός ρευστού έργου. Η τέχνη ως αναπαράσταση και αντι-αναπαράσταση, ως νέος κόσμος όπου τα γεγονότα συναντούν τα κείμενα και τις εικόνες, και η πρόσληψη του κόσμου καθαυτόν επιβεβαιώνεται ως εξόχως υποκειμενική: το πάτσγουορκ στο σπίτι της Μάριον και η ερμηνεία του, κινούμενη άμμος των αισθήσεων και των αισθημάτων.
Πολλαπλά αδιέξοδα, ενσαρκωμένα σε μια Ελληνίδα που φοβάται να χαρεί· σε έναν Αγγλο καθηγητή της Θεωρίας της Λογοτεχνίας, με διδακτορικό στη συγγραφέα που υποδύθηκε η μητέρα του στην αυτοκτονία της, τη Βιρτζίνια Γουλφ· σε ένα παιδί που καταλαβαίνει πολύ περισσότερα απ’ όσα λέει και θέλει ό,τι όλα τα παιδιά και ό,τι πιο δύσκολο, ένα ευτυχισμένο σπιτικό. Περίπλοκη αφηγηματική δομή, στην οποία το ένα κείμενο ξεπηδά μέσα από το άλλο: μέσα από την τριτοπρόσωπη αφήγηση το κείμενο του Σαμ, που το κλέβει ο γιος του Νίκολας, πριν κλέψει το στρατιωτικό ημερολόγιο του πατέρα της Μάριον και το στείλει ως κείμενο του πατέρα του σε ατζέντη και η καλή γειτόνισσα αποδεχτεί να ενσωματωθεί εντέλει αυτό στο μελλοντολογικό-ηθικό θρίλερ του Σαμ με το αβέβαιο τέλος. Τα κείμενα καθρεφτίζονται σε γεγονότα, πρόσωπα και άλλα κείμενα και τα καθρεφτίζουν. Ενώ τα αιώνια σύννεφα, θύσανοι, σωρείτες και μελανίες, μας «υπενθυμίζουν πώς όλα στη ζωή μας είναι προσωρινά». Ή, αλλιώς, «Ξέμεινα / με τον ουρανό και το λόγο» (Γιάννης Στίγκας). Η Κολλιάκου αποδεικνύει ότι αρκούν και με το παραπάνω.

Μαν Ρέι


Ο Σουρρεαλισμός ως κίνημα είχε κάτι το πρωτοπόρο στην έκφραση. Πάνω απ΄ όλα όμως έκρυβε μέσα του την επιθυμία να αλλάξει τον κόσμο. Παρουσιάζω μέσα από το άρθρο της Χριστινας Σανουδου από την Καθημερινή μια αναφορά στο πρόσωπο του Μαν Ρέι (με αφορμή μια έκθεση του δημιουργού στη National Portrait Gallery του Λονδίνου):



Αυτοπροσδιορίζονταν πρωτίστως ως ζωγράφος, ωστόσο ο Μαν Ρέι πέρασε στην Ιστορία ως ένας από τους μεγάλους πρωτοπόρους της φωτογραφίας, αλλά και ένας από τους πλέον εφευρετικούς καλλιτέχνες του περασμένου αιώνα. Από το πορτρέτο του φίλου του Μαρσέλ Ντισάν, τραβηγμένο στη Νέα Υόρκη το 1916, έως τη φωτογραφία της Κατρίν Ντενέβ με χρυσά σκουλαρίκια σχεδιασμένα από τον ίδιο, στο Παρίσι των τελών της δεκαετίας του ’60, δεν έπαψε ποτέ να πειραματίζεται με τις φωτογραφικές τεχνικές, αποτυπώνοντας με τον φακό του «όσα δεν επιθυμούσε να ζωγραφίσει» και πεπεισμένος ότι «το να δημιουργείς είναι θεϊκό, το να αναπαράγεις ανθρώπινο».
Η πρώτη αναδρομική έκθεση πορτρέτων του Αμερικανού δημιουργού, που πραγματοποιείται έως τις 26 Mαΐου στη Νational Portrait Gallery του Λονδίνου, είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα για έναν επιπλέον λόγο, αφού στη διάρκεια της ζωής του ο Ρέι απαθανάτισε μερικά από τα επιφανέστερα μέλη των καλλιτεχνικών κύκλων του Παρισιού, όπως ο Πάμπλο Πικάσο, ο νεαρός Σαλβαντόρ Νταλί, ο Ανρί Ματίς, η Μέρετ Οπενχαϊμ και ο Ιγκόρ Στραβίνσκι. Καθώς σχετιζόταν προσωπικά με τους περισσότερους από αυτούς, δεν του ήταν δύσκολο να τους κάνει να αισθάνονται άνετα μπροστά στον φακό ή ακόμα και να παίρνουν αστείες πόζες.
Πολλές από τις εικόνες του δημοσιεύτηκαν σε εφημερίδες και περιοδικά της εποχής, μεταξύ των οποίων το Vogue, το Harpers Bazaar και το Vanity Fair.
Ο Ζαν Κοκτό, ο Χένρι Μίλερ, ο Τζέιμς Τζόις, η Γερτρούδη Στάιν, η Βιρτζίνια Γουλφ και ο Ερνεστ Χέμινγουεϊ συγκαταλέγονται στις εμβληματικές προσωπικότητες των γραμμάτων, που φωτογραφήθηκαν από τον Ρέι τις δεκαετίες του ’20 και του ’30, καθιερώνοντάς τον ως φωτογράφο προσωπικοτήτων. Σήμερα, τα ασπρόμαυρα πορτρέτα τους κοιτάζουν με αμεσότητα και χωρίς ίχνος σοβαροφάνειας τον επισκέπτη στις αίθουσες του λονδρέζικου μουσείου.
Ωστόσο, ο Ρέι δεν έκανε διακρίσεις μεταξύ των απεικονιζομένων, δείχνοντας την ίδια συμπάθεια και προσοχή στη λεπτομέρεια είτε φωτογράφιζε καταξιωμένους λογοτέχνες είτε περφόρμερ όπως η τραβεστί χορεύτρια Μπαμπέτ. Η προκλητική και ταυτόχρονα χιουμοριστική φωτογραφία της μούσας του και μοντέλου Kiki de Montparnasse, καθισμένης γυμνή με την πλάτη της προς το φακό, με τα δύο ζωγραφισμένα «f» δεξιά και αριστερά από τη σπονδυλική της στήλη να μεταμορφώνουν τον κορμό της σε βιολί -με τίτλο «Le Violon d’Ingres» (1924)- θεωρείται υπόδειγμα σουρεαλιστικής φωτογραφίας και αναμφίβολα ξεχωρίζει μεταξύ των περισσότερων των 150 εικόνων της έκθεσης, που παρουσιάζονται σε χρονολογική σειρά.


Εξίσου χαρακτηριστικό είναι το ασπρόμαυρο προφίλ της Αμερικανίδας σουρεαλίστριας φωτογράφου, μοντέλου και ερωμένης του Λι Μίλερ, επεξεργασμένο με την τεχνική της υπερέκθεσης στο φως (solarization), την οποία εξέλιξαν μαζί.
Μέλος του κινήματος του σουρεαλισμού
Γιος Ρωσοεβραίων μεταναστών, ο Emmanuel Radnitzky γεννήθηκε το 1890 στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ. Το 1912 άλλαξε επώνυμο, μαζί με ολόκληρη την οικογένειά του, για να προστατευτεί από τον διάχυτο αντισημιτισμό στην αμερικανική κοινωνία της εποχής. Λίγο αργότερα, υιοθέτησε το ψευδώνυμο Man και καθ’ όλη τη διάρκεια της καριέρας του δεν επέτρεψε να δημοσιοποιηθούν παρά ελάχιστες πληροφορίες σχετικά με την καταγωγή του.
Η γνωριμία του με τον Γάλλο καλλιτέχνη της αβάν-γκαρντ Μαρσέλ Ντισάν είχε ως αποτέλεσμα τη μύηση του νεαρού Ρέι στα κινήματα του ντανταϊσμού και του σουρεαλισμού, ενώ το 1921 εγκατέλειψε τη Νέα Υόρκη, όπου είχε παρακολουθήσει μαθήματα ζωγραφικής στο αναρχικό Ferrer School και είχε ασχοληθεί με τη ζωγραφική, τη λογοτεχνία και την εικονογράφηση, για να ακολουθήσει τον Ντισάν στο Παρίσι. «Το νταντά δεν μπορεί να επιβιώσει στη Νέα Υόρκη. Ολόκληρη η Νέα Υόρκη είναι νταντά και δεν ανέχεται τον ανταγωνισμό», είχε δηλώσει αιτιολογώντας την απόφαση. Η συνεργασία του με περιοδικά τού επέτρεπε να απολαμβάνει τη ζωή στη γαλλική πρωτεύουσα, συνήθως με τη συντροφιά όμορφων γυναικών όπως η Kικί και η Λι Μίλερ. Στο ίδιο διάστημα παρέμεινε ενεργό -αν και ανεπίσημο- μέλος του κινήματος του σουρεαλισμού, δοκιμάζοντας τις δυνάμεις του στη γλυπτική, στον σχεδιασμό παράξενων αντικειμένων και στη σκηνοθεσία ταινιών, ενώ το 1925 έργα του συμπεριλήφθηκαν στην πρώτη έκθεση των σουρεαλιστών, όπου συμμετείχαν, μεταξύ άλλων, ο Πικάσο και ο Μιρό.
Το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου τον ανάγκασε να καταφύγει στις ΗΠΑ, όπου απαθανάτισε ουκ ολίγους σταρ του Χόλιγουντ και γνώρισε τη δεύτερη σύζυγό του, τη χορεύτρια Juliet Browner. Ομως το πραγματικό του «σπίτι» ήταν το Παρίσι, και το 1951 επέστρεψε στην Πόλη του Φωτός, όπου έκανε τα πρώτα του πειράματα με το έγχρωμο φιλμ και φωτογράφισε διασημότητες για τα εξώφυλλα μεγάλων περιοδικών. Εφυγε από τη ζωή το 1976, χωρίς να έχει γνωρίσει την καταξίωση ως ζωγράφος, αλλά έχοντας κερδίσει μία θέση μεταξύ των σημαντικότερων εικαστικών του 20ού αιώνα.

Κυριακή 17 Μαρτίου 2013

Τζόζεφ Άντον- Σ. Ρούσντι

Ο Σαλμάν Ρούσντι είναι από τους αγαπημένους μου συγγραφείς, πατέρας (ή μήπως μητέρα;) της μυθοπλασίας, βέβαια λίγο ... άνισος συγγραφέας (γεγονός που συγχωρείται για έναν πολυγραφότατο συγγραφέα). Μια μυθιστορηματική του βιογραφία μονάχα απαρατήρητη δεν θα μπορούσε να περάσει.

μεταφέρω από το ΠΟΝΤΙΚΙ...


Ο Σαλμάν Ρούσντι κατάφερε μέσα σε μια στιγμή να γίνει ο πιο τυχερός και συνάμα ο πιο άτυχος άνθρωπος του πλανήτη. Οι «Σατανικοί στίχοι» τού άνοιξαν τον δρόμο προς την παγκόσμια επιτυχία και ταυτόχρονα - πρόωρα - προς τον ίδιο του τον θάνατο…
 
Ο μουσουλμανικός κόσμος διατηρεί την εκρηκτική του ευθιξία σε ζητήματα που αφορούν την πίστη, μια ευθιξία που στον δυτικό κόσμο δύσκολα γίνεται κατανοητή λόγω των τεράστιων πολιτισμικών διαφορών, τις οποίες ορισμένοι Δυτικοί εξωραΐζουν με συναινετικές - υποτίθεται - πολιτικές και επι­κίνδυνα ιδεολογήματα. Κάθε τόσο γινόμαστε μάρτυρες απίθανων βιαιοτήτων που έχουν σαν αφορμή μια υποτιθέμενη ή και πραγματική προσβολή κατά της μουσουλμανικής θρησκείας ή του προφήτη της. Κάθε παρεξήγηση κοστίζει δεκάδες ζωές, άπειρες απειλές και συντριπτικές καταστροφές, οι οποί­ες επεκτείνονται και εκτός μουσουλμανικών χωρών, στον όπου γης απόδημο μουσουλμανικό κόσμο! πρόσφατα είναι τα βίαια γεγονότα που ξέσπασαν με αφορμή μια πραγματικά ανόητη ταινία για τον προφήτη. παρόμοια περιστατικά στον δυτικό κόσμο αντιμετωπίζονται ως αισθητικά «εγκλήματα», ενώ στον μουσουλμανικό κόσμο προκαλούν τις γνωστές σε όλους μας αντιδράσεις, ακόμα και σε χώρες που δεν εμπλέκονται, όπως η δική μας για παράδειγμα, με κανέναν τρόπο. Το 1 989, ένας ινδικής καταγωγής Άγγλος συγγραφέας, ο Σαλμάν Ρούσντι, απέκτησε μια πολύ επικίν­δυνη και εκρηκτική παγκόσμια φήμη λόγω ενός βιβλίου που εξέδωσε, με τίτλο «Σατανικοί στίχοι». Το βιβλίο θεωρήθηκε βέβηλο για τους μουσουλμάνους κι ο συγγραφέας του έλαβε στις 1 4 Απριλίου εκείνης της χρονιάς ένα μοιραίο για τη ζωή του τηλεφώνημα, στο οποίο ένας δημοσιογράφος του BBC τού μετέφερε την καθόλου αισιόδοξη για το μέλλον του είδηση ότι ο πνευματικός ηγέτης του Ιράν αγιατολάχ Χομεϊνί είχε ανακοινώσει «φετφά» που τον καταδίκαζε σε θάνατο. Δεν ξέρω αν είναι υπερβολικό ή εκτός θέματος να θυμίσω ότι η άνοδος του Χομεϊνί πανηγυρίστηκε έξαλλα από τους εγχώριους προοδευτικούς ως ένα χαστούκι ενάντια στον αμερικανικό τρόπο ζωής… Αιφνιδίως, ο Ρούσντι βρέθηκε στην πιο παράδοξη θέση που μπορεί να βρεθεί άνθρωπος. Αυτόματα έγινε παγκοσμίου φήμης συγγραφέας και υποψήφιος μελλοθάνατος! Βέβαια, η Αγγλία, χώρα όπου η ελευθερία του ατόμου ερμηνεύεται διαφορετικά από ό,τι στο Ιράν, έθεσε τον συγγραφέα υπό διαρκή προστασία ένοπλων φρουρών. Φυσικά η ζωή του άλλαξε ριζικά μιας και αναγκαζόταν για χρόνια να αλλάζει σπίτια και να ζει υπό την απειλή της εκτέλεσής του από κάποιον φανατικό. Η περίπτωσή του αυτή είχε ξεσηκώσει θύελλα διαμαρτυριών στον δυτικό κόσμο, πλήθος παρεμβάσεων διάσημων καλλιτεχνών αλλά και κορυφαίων πολιτικών ηγετών της εποχής, όπως του Αμερικανού προέδρου Μπιλ Κλίντον και του Άγγλου πρωθυπουργού Τζον Μέιτζορ.
 
Η ενδιαφέρουσα βιογραφία του Τζόζεφ Άντον (ψευδώνυμο που χρησιμοποιούσε ο Σαλμάν Ρούσντι για να παραπλανά τους διώκτες του) ξεκινά ακριβώς από κείνη την αποφράδα μέρα που η ζωή του συγγραφέα άλλαξε ριζικά, όπως και το όνομά του. Ένα όνομα που βγαίνει από τα βαφτιστικά δυο αγα­πη μένων του συγγραφέων. Το «Τζόζεφ» προέρχεται από τον Κόνραντ και το «Άντον» από τον Τσέχοφ. Με το νέο του όνομα και τη νέα του πλέον ζωή, ο συγγραφέας κατάφερε όχι μόνο να γράψει μια σειρά βιβλίων, τα οποία ανεξαρτήτως περιεχομένου και ποιότητας είχαν - λόγω της ιδιαίτερης περίπτωσής του - μεγάλη απήχηση στο ευρύ κοινό αλλά και να… επιβιώσει τριών γάμων και ισάριθμων διαζυ­γίων! Αν και πρόκειται για αυτοβιογραφικό ανάγνωσμα, ο συγγραφέας διάλεξε το τρίτο πρόσωπο αφήγησης, ώστε να προσδώσει σε αυτό μια μυθιστορηματική χροιά. Στο πολυσέλιδο βιβλίο περιγρά­φονται με απίθανες λεπτομέρειες πρόσωπα, γεγονότα και περιστατικά που συνέβησαν στη ζωή τού συγγραφέα, ο οποίος, αν και κρυπτόμενος, δεν έχανε καμιά ευκαιρία να εκτεθεί δημόσια, όπως για παράδειγμα στη σκηνή, πλάι στους U2.
Θα έλεγε κανείς ότι δεν πρόκειται για μια εκ βαθέων εξομολόγηση, αλλά σίγουρα για μια λεπτομερή καταγραφή της περιπετειώδους καθημερινότητας ενός συγγραφέα, πάνω απ’ το κεφάλι του οποίου επικρέμαται μια πολύ ζόρικη απειλή, την οποία δεν μπορεί να αγνοήσει ούτε λεπτό. Έτσι, η ζωή του Τζόζεφ Άντον αποκτά αυτόματα την ιδιότητα μιας «σατανικής» μυθιστορίας!
 

Κυριακή 27 Ιανουαρίου 2013

Δύο ... διάσημοι άντρες

ΕΜΜΑ ΜΠΟΒΑΡΥ -  ΑΝΝΑ ΚΑΡΕΝΙΝΑ
Δύο διάσημες μυθιστορηματικές ηρωίδες ...κερατώνουν τους συζύγους τους

Ο κύριος Μποβαρύ είναι μια περίπτωση άντρα κερατωμένου, δίχως καμιά επίγνωση του τι συμβαίνει, κλεισμένου σε ένα δικό του κόσμο που τον έκλεισε ήδη από την παιδική του ηλικία η μητέρα του. Ανοησία δηλαδή λόγω άγνοιας.

Ο κύριος Καρένιν είναι κι αυτός μια περίπτωση κερατωμένου άντρα, αλλά έχοντας επίγνωση αυτού που συμβαίνει, κλεισμένου όμως σε έναν κοινωνικό περίγυρο που λόγω της θέσης που κατέχει ο Καρένιν δεν θέλει να εκτεθεί απέναντί του. Ανοησία δηλαδή λόγω κοινωνικού περιβάλλοντος.